Marcus Aurelius Antoninus Augustus, Niccolo Machivelli'nin deyimiyle "Beş iyi Roma İmparatorundan sonuncusu" ve Stoacıların babası. Erdem, ahlak, Tanrı(doğa) ve evren kavramını bize stoacı bir bakış açısıyla en iyi anlatan filozof.
Öncelikle "Nedir bu stoacılık ?" bunu anlatalım.
Antik Yunan'da ortaya çıkan son felsefe okulu olan stoacılık, kelime anlamı olarak stoa'dan gelmektedir. Stoa Antik Yunanistan mimarisinde bir sokak ya da agoranın yanında yer alan, üstü kapalı, sütunlu galerilerdir. Yönetim ve ticaret merkezleri olarak kullanılan halka açık yerlerdir. Kıbrıslı Zenon tarafından kurulan stoacılık okulu adını buralardan almıştır çünkü Zenon derslerini, Atina'da bulunan kuzey stoasında, halka açık olarak veriyordu. Sotacılık kinikler tarafından ileri sürülen, sadelikte ve insan doğasında bulunan erdem fikrinden evrilmiştir ve doğanın tek gerçeklik olduğu, insanın da doğanın birer parçası olduğunuzu bize anlatır. Yıkıcı duyguları kontrol etmeyi ve üzerinde kontrolümüz olmayan şeyleri kabul etmeyi öğütler.
Stoacılıtka İntihar
Stoacılık felsefesi, yaşamın değişkenliklerine karşı serinkanlılık ve kabullenme üzerine odaklanırken, intihar gibi radikal eylemlere karşı da belirli bir bakış açısına sahiptir. Stoacılar, yaşamın doğal döngüsünü kabul etmekle birlikte, içsel erdemlilik ve ahlaki doğruluk üzerine odaklanarak bu döngüyü anlamlı kılmayı amaçlarlar. Stoacılar için intihar, yaşamın anlamını ve değerini kabul etmeme ya da kişisel erdemin gerektirdiği sorumluluklardan kaçma eylemi olarak görülmez. Onlar için, zorluklarla yüzleşmek, acıları kabul etmek ve her durumda ahlaki doğruluktan ödün vermemek önemlidir. Stoacılar, iç huzurun ve ahlaki erdemin kazanılmasının, dışsal koşulların değişkenliğiyle değil, içsel tutum ve değerlerle ilişkilendirildiğine inanırlar.
Örnek olarak Seneca, Roma İmparatoru Nero'nun danışmanı olarak görev yaptığı dönemde, Nero'nun zalimliği ve zulmüne maruz kaldı. Nero'nun şüpheleri ve korkuları nedeniyle Seneca'ya karşı düşmanca bir tavır aldığı bilinmektedir. Sonunda Nero, Seneca'yı vatana ihanetle suçladı ve onu ölüme mahkum etti. Seneca, Nero'nun ölüm emrini aldıktan sonra, kendi ölümünü kabul ederek ve Stoacı prensiplere bağlı kalarak intihar etmeye karar verdi. Bu, onun için bir şeref ve ahlaki bir eylem olarak kabul edildi. Seneca, Nero'nun askerlerinden birini çağırarak damarlarını kesmesini istedi ve bu şekilde kendi hayatını sonlandırdı.
Marcus Aurelius ve Stoacılık
Marcus Aurelius, Roma İmparatorluğu'nun beş iyi imparatorundan biri olarak kabul edilen ve aynı zamanda Stoacı felsefenin önemli bir temsilcisi olan bir liderdir. 121 yılında doğan Marcus Aurelius, genç yaşlarında Stoacılık felsefesine ilgi duymuş ve Epiktetos'un öğretileriyle yetişmiştir. 161 yılında Roma İmparatoru olarak tahta çıkan Aurelius, imparatorluk görevini Stoacı değerlere bağlı kalarak sürdürmüş ve kişisel düşüncelerini içeren "Kendime Düşünceler" adlı eseriyle bizlere tanıttı. Hükümdarlığı boyunca, Roma İmparatorluğu'nun sınırlarını korumak için bir dizi savaş yönetmiş ve adaleti sağlamak için çaba sarf etmiştir. Marcus Aurelius, hem bir imparator olarak hem de bir filozof olarak, Stoacı prensipleriyle donanmış bir lider olarak, tarihte ve stoacıların zihninde önemli bir yer edinmiştir.
Stoacılık temelde Antik Yunan'da çıkmış olsa da en parlak dönemlerini Roma İmparatorluğu zamanında yakaladı. Roma ya stoacılığı tanıtan en önemli isimler Cicero ve Seneca'ydı
Stoacılar felsefeyi üç ana dala ayırdılar, bunlar mantık, fizik ve etik. Ben bu yazımda Marcus'a göre bu üç ana dal nedir ve ne olmalıdır onu anlatacağım.
İlk olarak Marcus'a göre stoacı mantığı ele alalım.
Marcus'a göre mantık, Stoacı felsefenin temelini oluşturan ve doğru düşünme yöntemlerini inceleyen bir alandır. Marcus, Stoacı mantığı önemser ve düşüncelerini mantık çerçevesinde düzenler. Ona göre, mantık düşünceyi temizler, yanıltıcı duyguları ayıklar ve doğru kararlar almayı sağlar. Stoacı mantık, rasyonel düşünme süreçlerini vurgular ve insanın içsel dünyasını anlamak için bir araç olarak kullanılır. Marcus , günlük yaşamda karşılaşılan zorluklarla başa çıkmak için mantık ve rasyonalitenin önemini vurgular ve bu prensipleri kişisel düşüncelerinde sık sık uygular. Mantık, Stoacı felsefenin dayandığı sağlam bir temel oluşturur ve insanın akıl yürütme yeteneğini geliştirmeye odaklanır.
İkinci olarak Marcus'a göre stoacı fiziği ele alalım.
Marcus'a göre stoacı felsefede fizik, evrenin yapısını ve işleyişini inceleyen bir alandır. Marcus, evrenin doğasını anlamak ve insanın yerini kavramak için Stoacı fizik prensiplerine sık sık atıfta bulunur. Ona göre, evrenin doğal yasaları altında her şeyin birbirine bağlı olduğu ve bir uyum içinde hareket ettiği fikri Stoacı fizik anlayışının temelini oluşturur. Marcus, evrende meydana gelen olayların kaçınılmaz olduğunu ve insanın bunları kabullenerek uyum içinde yaşaması gerektiğini savunur. Stoacı fizik, evrenin değişmez yasalarını vurgular ve insanın bu yasalara uyum sağlaması gerektiğini öğütler. Marcus, kişisel düşüncelerinde, evrenin büyüklüğü karşısında insanın kendi sınırlılığını kabullenmenin önemini vurgular ve Stoacı fizik prensiplerini anlamaya çalışır. Bu şekilde, Stoacı fiziğin temel prensipleri, insanın evrendeki yerini anlamak ve kabullenmek için bir rehber olarak işlev görür.
Üçüncü ve son olarak Marcus'a göre stoacı Etiğini ele alalım.
Marcus, Stoacı etiği hayatının merkezine koyar ve günlük yaşamında ahlaki doğruluk ve erdemlilik prensiplerini uygular. Ona göre, Stoacı etik, insanın içsel erdeminin geliştirilmesi ve diğerlerine karşı dürüstlük, adalet ve şefkatle davranılması gerektiğini öğütler. Marcus, Stoacı etiği yaşamının her alanında uygulamaya çalışır ve insanın doğasında var olan güdülerle başa çıkmak için ahlaki erdemliliği önemser. Stoacı etik, insanın dışsal koşulların etkisinden bağımsız olarak içsel huzurunu bulmasına ve ahlaki bir yaşam sürmesine yardımcı olur. Marcus, Stoacı etik prensiplerini kişisel düşüncelerinde sık sık vurgular ve günlük yaşamında uygular. Bu şekilde, Stoacı etik, Marcusun ahlaki gelişimini teşvik eder ve ona içsel bir rehberlik sunar bu rehberliği bize "Kendime Düşünceler" Kitabında anlatmıştır.
En sona da Marcus Aurelius'un sevdiğim bir kaç sözünü yazmak istedim;
1- "Aşağılıyorsun, bizzat kendini aşağılıyorsun ruhum! Kendini onurlandıracağın zaman gelip geçiyor. Çünkü herkesin tek bir yaşamı vardır ve seninki hemen hemen tamamlandı; kendine saygı duyan biri değil, diğer insanların ruhlarında kendi mutluluğunu arayan birisin."
2-"Kim ne derse desin ya da ne yaparsa yapsın, ben rengini yitirmeyen bir zümrüt olacağım"
3-"İntikam almanın en iyi yolu intikam alınacak kişiye benzememektir."
4-"İnsan inzivaya çekilmek için kendi içinden, kendi ruhundan daha huzurlu, daha sakin bir yer bulamaz, özellikle de kendinde inzivaya çekildiğinde ona huzur verecek şeylere sahipse."
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Çok bilgilendirici ve güzel bir yazı olmuş teşekkürler!! Stoa felsefesine olan ilgim arttı. 🙌🏻🤍