Küçüklüğümden beri anneannem ve dedem kendi bahçelerinde sadece tohum alacak ve kendileri için üretecek kadar ekim yaparlardı, miras bıraktıkları aklımın ucundan geçmezdi. Bu yazımızda geleceğimizin mirası olan bu ata tohumlarına göz atalım. Atalık tohumlar, Anadolu'nun tarihine ve kültürel mirasına önemli katkılarda bulunan unsurlardan biridir. Atalık tohumlar, genetiği değiştirilmemiş doğal tohumlar olduğundan, DNA dizileri doğal ve orijinaldir. Bu tohumlar, nesilden nesille aktarılarak verimli ve sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Her kuşakta orijinal durumunu muhafaza edebilirler ve bulundukları coğrafyanın iklimi ve toprağına uygun koşullarda yıllar boyunca aynı şekilde yetiştirilmişlerdir. Bu nedenle, atalık tohumlar, Anadolu'nun farklı bölgelerinde yerel tohum çeşitliliğini oluşturur. Anadolu'nun her bölgesi, kendine özgü yapısal ve iklimsel özelliklere sahiptir. Bu da atalık tohumların yetiştiği alanların farklılık göstermesini sağlar. Örneğin, yaz meyveleri genellikle sıcak bölgelerde, özellikle Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetişir. Bu bölgelerde, yaz aylarında ve doğal koşullarda yetiştirilen meyveler, kış aylarında yetişmez. Atalık tohumlarla yetiştirilen meyve ve sebzeler, genellikle mevsimlerine göre yetiştirilir ve tüketilir. Bu nedenle, atalık tohumlarla yetiştirilen ürünlerin mevsiminde tüketilmesi önemlidir. Atalık tohumlarla yetiştirilen sebze ve meyveler, sadece vitamin ve mineraller açısından zengin olmakla kalmaz, aynı zamanda lezzet açısından da benzersizdir. Bu tohumlarla yetiştirilen domates, biber, salatalık gibi sebzelerin veya üzüm, incir, nar gibi meyvelerin lezzeti, endemik topraklarda yetişen bitkilerin özgün aroması ve tat profiliyle belirgindir. Sonuç olarak, atalık tohumlar Anadolu'nun zengin tarım mirasının önemli bir parçasını oluşturur. Bu tohumlar, sadece sürdürülebilir tarım uygulamalarının bir örneği değil, aynı zamanda sağlıklı ve lezzetli besin kaynaklarıdır.

Ata tohumu kategorisinde gerçekten geniş bir ürün yelpazesi bulunmaktadır ve bu mahsuller arasında baklagillerden meyvelere kadar birçok çeşitlilik bulunmaktadır. Özellikle Türkiye'nin farklı bölgelerinde yetişen ve özgün özelliklere sahip olan ürünler, ata tohumu çeşitliliğinin zenginliğini gösterir. İşte bu ata tohumlarından bazı örnekler;

Buğday

Bodrum Domatesi

Kanlıca Sivri Biberi

Çengelköy Salatalığı

Bardacık İnciri

Bu örnekler, Türkiye'nin ata tohumu çeşitliliğinin sadece birkaç örneğini oluşturur. Ülkenin farklı bölgelerinde yetişen ve özgün özelliklere sahip birçok bitki çeşidi, yerel tarım mirasını ve kültürel çeşitliliği yansıtarak ata tohumu koruma projeleri kapsamında önemli bir yer tutar.

Gelecek nesile ata tohumu aktarabilmek için ve sağlıklı gıdaya ulaşımı desteklemek için ülkemizde  bazı projeler mevcut bunlardan birini sizlerle paylaşıyorum; Ata Tohum Projesi (ATP), Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından 2017 yılında başlatılan bir girişimdir ve yerel tohumların çoğaltılmasıyla tarımı güçlendirmeyi hedefler. Projede, yerel tohumlar Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) bünyesindeki araştırma enstitüleri tarafından toplanmıştır. Üreticilerden doğrudan alınan tohumlar, TİGEM (Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü) tarafından çoğaltılır ve yeniden üretime hazır hale getirilir. Ata tohumu satışı da bu kurum tarafından gerçekleştirilir. Projenin temel amacı, Anadolu'da doğal olarak yetişen bitkilerin endüstriyel ihtiyaçları karşılayan tarım ürünlerine dönüştürülmesidir. ATP, çiftçilerin desteklenmesinin yanı sıra tarım sektörünün güçlendirilmesini amaçlar. Projede üretimin artırılması ve yeni iş alanlarının yaratılması hedeflenir. Bu şekilde, ATP yatırımcılar için gelişmiş fırsatlar sunan bir proje haline gelir. Tohumlar, genellikle ekilir, tarlaya dikilir ve bitkiler büyüdükçe en iyi gelişen birkaç bitki tohum alınmak üzere bırakılır. Örneğin, biberler olgunlaştığında tohumları alınır, kurutulur ve bir sonraki yıl yeniden ekilmek üzere saklanır. Yerli tohumlar, standart tohumlar, dededen kalma tohumlar olarak adlandırılan bu tohumlar, ülkemizin farklı bölgelerinde Nisan-Ekim ayları arasında genellikle yetiştirilen sebze ve bitkiler için ideal iklim koşullarının olduğu dönemde ekilirler. Bu ekimlerin yanı sıra mirasımız olan bu tohumları bazı insanlar peşinden koşa koşa bulurlar hali hazırda bazı yerler bu tohumları satsa da kendi bahçesinde atalık tohum ekimi yapmaya çalışan insanlar bulunmakta. Geleceğimizdeki doğru ve güvenilir besin kaynağı ulaşımı için herkes bu mirasa elinden geldiğinde sahip çıkmalı.