LEONARDO DA VİNCİ’NİN HAYATI

Leonardo, 15 Nisan 1452’ de Toksana bölgesindeki Floransa’ ya yakın, Vinci kasabası yakınlarındaki, Anchiano köyünde doğdu. Kendisi evlilik dışı Dünya’ya geldiği için evde aldığı özel dersler dışında okul hayatı olmadı. Dedesi ve ninesi tarafından büyütüldü. 15 yaşında dedesi ve ninesi ölünce babasının ailesiyle birlikte Floransaya gitti; iki yıl sonra ise babası tarafından; kuyumcu, heykeltıraş ve ressam olan Andrea del Verrocchio’ nun yanına çırak olarak verildi. Verrocchio’nun evinde ve stüdyosunda kaldı.

Leonardo en az on sene Verrocchio’nun evinde ve stüdyosunda kaldı. Leonardo’nun hemen hemen tüm eğitimini aldığı yer burasıdır. Ayrıca, Leonardo’nun bu eski ustayla arkadaşlığı, birbirlerini etkileyecek kadar uzun ve özeldi. Bu nedenle, Leonardo’nun erken dönemli tablolarında Verrocchio’nun etkileri görülmekle birlikte, Verrocchio’nun çalışmalarında da Leonardo’nun etkilerini görmek mümkündür.

Leonardo, her fırsatta kendini geliştirdi ve hünerini kullandı. İlk çalışmaları çizim ve heykele ilişkin gibi görünmesine karşın, Leonardo resim de yapmaya başlamıştı. İlk eseri olan Kâhin Kralların Tapınması ilk çalışmalarının bir ürünüdür. Leonardo, aynı zamanda mühendislik problemlerini de düşünmeye başlamıştı. Örneğin, su gücü yardımıyla çalışan araçlar, en iyi şekilde nasıl tasarlanır? Hidrolik problemler bütün hayatı boyunca Leonardo’nun ilgisini çekmiştir. Bu ilgisi ise Leonardo’nun makinelerini ortaya çıkarmıştır.

1448 de Lodovico Sforza’ ya (Milan Dükü) bir mektup gönderdi Dükün, özellikle savaş için mühendis ve teknisyenlere ihtiyacı vardı. Bu yüzden mektubunda körpülerin nasıl inşa edileceğine ve düşmana ait köprülerin nasıl imha edileceğine ilişkin bilgilere, top ve diğer savaş araçlarına, kuşatma ve hendek açma metotlarına yer verdi. Leonardo’nun Makineleri ile ilk tanışmamız da bu mektup ile olur. Leonardo’nun teklifi kabul edildi ve 1483’den itibaren Lodovico il Moro’dan ücret almaya başladı. Leonardo’nun düke karşı olan asıl görevi, barış ve savaş zamanlarında bir mühendis olarak çalışmaktı. (Topdemir 2012: 39).

Fransızlara karşı bir birliğe katılan Lodovico’nun XII. Louis tarafından bozguna uğratılması (1499) ve hapsedilmesiyle sona erer. Leonardo ve arkadaşı Luca Pacioli (1450-1520) kaçmışlar ve Venedik’e sığınmışlardı. İtalya’da bir şehir şehir dolaştığı bu yıllar Leonardo’nun yaşamının üçüncü ve son dönemi olarak adlandırılabilir. Bu avare yılların en verimli dönemi, Fransızların egemenliği altında olan Milano’da bulunduğu sıralardır. Lodovico ile başladığı mühendislik projelerine, Fransızların yönetimi altında devam etti. Fakat zamanının çoğunu sanata ve özellikle resme ayırdı. Daha sonra Milano okulunda ustalığa kabul edildi (bu okulu biz şimdi Leonardo okulu olarak adlandırıyoruz). Bu sırada, Giuliano de’ Medici’nin himayesine giren Leonardo çok sevdiği öğrencisi Francesco Melzi (yaklaşık 1492-1570) ile Roma’ya gitti; Leonardo ve öğrencisi, 1513 yılının sonlarına doğru Kutsal Şehir’e ulaştılar. Leonardo Vatikan’a, çeşitli deneyler yapmak üzere davet edilmişti. Ancak buranın atmosferi, Milano’da olduğu gibi pek dostça değildi. 1516 yılında veya 1517 yılının başlarında Leonardo ve genç Francesco, I. Francis’in davetini kabul ettiler ve Roma’yı terk ettiler. Daha sonra I. Francis, yaşlı sanatçıya maaş bağlamayı ve kendi ikametgâhı olan Amboise yakınlarındaki Cloux kalesine yerleşmesini teklif etti. Leonardo hayatının son yıllarını burada geçirdi. Bu dönemde anatomik çizimlerini ve üç resmini, Vaftizci Yahya, Azize Anna ile Meryem Ana ve Çocuk ve bir hanımefendinin portresini Francesco ile tamamladı. Son bahsedilen resim, belki de Mona Lisa del Giocondo’dur. Bu üç resim, bugün, bir tesadüf eseri olarak Louvre Müzesi’nde bulunmaktadır. 23 Eylül 1519’da, Leonardo, vasiyetnamesini yazdırmak üzere bir noter çağırmış ve bütün hazinesi olan elyazmalarını Francesco Melzi’ye bırakmıştır. Kısa bir süre sonra da, 1519 Mayıs’ının ikinci gününde ölmüştür. (Sarton 2012: 13-17; Vasari 2013: 219)

LEONARDO’NUN MAKİNELERİ

El yazmalarından ve Leonardo’nun kendi notlarından edindiğimiz bilgilere göre Leonardo’nun çizdiği toplam otuzdan fazla makine vardır. (Taddei, Zanon 2018: 17). Ben bu makineleri Uçuş, Savaş, Hidrolik, İş, Temsili ve Müzikal Makineler olarak 6 gruba ayırdım.

Uçuş Makineleri

Uçuş makineleri Leonardo’nun kuş anatomisine olan ilgisinden ve kanat yapısını çözmesinden sonra ortaya çıkan deneysel ve devasa kanat çizimleridir. (Ertürk, Yayan 2012: 462). Leonardo biraz daha ileriye giderek bir insanın yatay olarak duracağı ve kendi kolları üzerine yapılan kanatlar yardımıyla uçabileceği bir uçuş makinesi bile tasarlamıştır. Toplam 6 adet Uçuş Makinesi vardır. Bunların isimleri; Mekanik Kanat Mekanizmaları, Ejderhasineği, Hareketli Kanat, Anten Vida, Uçuş Makinesi ve Mekanik Kanatlardır.

Uçuş Makineleri (Taddei, Zanon 2018: 18)

Mekanik Kanat Mekanizmaları

Çeşitli kanat parçalarının hareketi içinde karşılıklı hareket dönüşümü için yapılmış mekanizmalardır.

Mekanik Kanat Mekanizması (Taddei, Zanon 2018: 30)

Hareketli Kanat

Leonardo’nun kuşların kanadından etkilenerek insana tasarladığı deneysel bir makinedir. Bu çalışmada Leonardo bir kanadı hareket ettirmek için yeterli enerji ile hareket kazandırılan kanatlara insan kuvvetinin kapasitesini ortaya koyarak hesaplamalar yapmıştır. (Taddei, Zanon 2018: 18). Leonardo’nun kuş anotomisi çalışmalarının doğruluğunu ispatlayan en önemli projelerinden birisidir.

Hareketli Kanat (Taddei, Zanon 2018: 38)

Hareketli Kanat Modeli (Taddei, Zanon 2018: 40)

Anten Vida

Anten Vida tasarımı günümüzde helikopterin atası sayılan çalışmadır. Bu makine diğer uçuş makinelerin aksine bambaşka bir makinedir. Leonardo havanın sudan farklı olarak yeterli baskı ile sıkıştırılabileceğini anlamıştır ve bu buluşu sonucu ortaya çıkan eser Anten Vidadır.

Leonardo bir pervane biçiminde kendi etrafında çok hızlı dönebilen ve kendisini havaya kaldırabilen bir cihaza ulaşmıştır. Anten vida tasarımının uçma gövdesi bir dizi tahta bağlantıya sahip pervane şeklindeki bir demir yüzeydir. Kanat kumaşla kaplanmıştır ve ana yapıya tutturulmuştur. Leonardo gözenekliliği azaltacak şekilde helezoni yani kıvrımlı bir yapı oluşturulmuştur. Çalışma prensibi ise platform üzerinde yer alan en az 4 kişinin kumaş pervanelere bağlı olarak ahşap kolları çevirerek pervaneyi belirli bir hıza kavuşacak şekilde döndürmesidir. (Taddei, Zanon 2018: 53) Leonardo ahşap platformun döneceğini ve yapının diğer parçalarının boyutları üzerine yoğun hesaplarını da notları arasında belirtmiştir. 

Günümüzde dahi herhangi bir düzenleme yapmadan bu yapının kalkması ve güvenli şekilde yere inmesi imkansız denecek seviyede azdır fakat bu günümüzde helikopter pervane sisteminin bundan esinlenerek yapıldığı gerçeğini değiştirmez. 

Anten Vidanın Teknik Görüntüsü (Taddei, Zanon 2018: 52)

Anten Vida (Taddei, Zanon 2018: 46)

 

Anten Vidanın Sökülmüş Görünümü (Taddei, Zanon 2018: 48)

 

Anten Vida Maketi ()

 

Floransa Müzesi Helikopter Maketi (tripadvisor.com.tr/Attraction_Review-g187895-d4409736-Reviews-Leonardo_da_Vinci_Museum-Florence_Tuscany.html#photos;aggregationId=101&albumid=101&filter=7&ff=345330344)

Uçuş Makinesi

Leonardo çok sayıda cihaz üzerinde çalıştıktan sonra, uçuş makinesi için bir çok tasarım yapmıştır. Bu çalışma bir insanın yatay olarak yerleştirilebileceği ve sabitlenen kanatlar ile adeta kuş gibi uçmayı planlar. Leonardo notları arasında pilotun yerini, manevra için gerekli olan işlemleri dahi vermiştir.

Bu makinenin çalışması için pilot yatay olarak durmaktadır. Leonardo’ nun notları açık bir şekilde taklitçi bir düşünceyi ortaya koymaktadır: O, uçurtma ve kuşları model olarak ele almıştır hatta bir noktada uçuş makinesini kuş olarak nitelendirmiştir. Bu konspet daha sonrasında ‘’Kuşların Uçuşu Üzerine’’ elyazmasında daha güçlü bir kaynak olacaktır. (Taddei, Zanon 2018: 55).

Uçuş Makinesi (Taddei, Zanon 2018: 54)

Varsayımsal Uçuş Testi (Taddei, Zanon 2018: 59)

Mekanik Kanatlar

Leonardo kanat hareketlerini çalışmak için küçük bir model yapmıştır. Kuşlar üzerine olan çalışmalarından doğan kanat çizimlerinden sadece birisidir. Bu makine çok karmaşık bir mekanizmaya sahiptir. Doğa içindeki kanatların hareket dinamiğiyle benzerlik taşımaktadır. (Taddei, Zanon 2018: 62)

Mekanik Kanatlar (Taddei, Zanon 2018: 62)

 

Tasarımın Dijital Oluşumu (Taddei, Zanon 2018: 64)

KAYNAKÇA

Bamyacı, E. (2017). Tek Bacaklı Zıplayan Robotun Dinamik Modellenmesi ve Kontrolü. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Bayav, D. (2009). Leonardo Da Vinci’de Sanat, Bilim ve Etkileşimi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, s.123-142.

Cihan, C. (2007). Leonardo Da Vinci. Emo Genç, 5,  s.32-34.

Delius, P. (2005). Leonardo da Vinci. İstanbul: Literatür Yayıncılık. 

Ertürk, F. E. ve Yayan, G. (2012). Bilim ve Sanatı Birleştiren İki Usta. Dört Öge, 1,  s.453-464.

Freud, S. (1979). Sanat ve Sanatçılar Üzerine. İstanbul: Bozak Yayınları.

Gelb, M. (1999). Leonardo Da Vinci gibi Düşünmek. İstanbul: Beyaz Yayınları.

Gombrıch, E. (2007). Sanatın Öyküsü. (çeviren Ö. Erduran ve E. Erduran), İstanbul: Remzi Kitabevi.

Gökdoğan, M. D. ve Yayla, B. (2012). Leonardo Da Vinci: Bir Rönesans Dahisi. Dört Öge, 1, s.2-10.

Marioni, A. (1987). Leonardo’s İmpossible Machines. İçinde: P. Galluzzi, ed., Leonardo Da Vinci: Engineer and Architect. France: Montreal Museum of Fine Arts.

Mercan, T. (2016). Leonardo Da Vinci’den İstanbul’a Köprü Fikri. sanatkaravani.com/leonardo-da-vincinin-istanbula-kopru-fikri/

Nardini, B. (2009). Leonardo da Vinci Bir Ustanın Portresi. İstanbul: Can Yayınları.

Nicholl, C. (2008). Leonardo Da Vinci Aklın Uçuşları. (çeviren S. Gürses), İstanbul: Everest Yayınları.

Sarton, G. (2012). Leonardo Da Vinci. (çeviren Y. Unat), Dört Öge, 2, s.11-36.

Suh, A. H. (Ed.), (2010). Leonardo’ nun Defterleri. (çeviren A. Serin), Ankara: Arkadaş Yayınevi, s.253-289.

Taddei, M. Ve Zenon, E. (Ed.), (2018). Leonardo’ nun Makineleri. İstanbul: Pegasus Yayınları.

Topdemir, H. G. (2012). Leonardo Da Vinci’ nin Optik Çalışmaları. Dört Öge, 2, s.37-50.

Unat, Y. (2012). Bir Rönesans Mühendisi: Leonardo Da Vinci. Dört Öge, 2, s.51-66.

Vassari, G. (2013). Sanatçıların Hayat Hikayeleri. İstanbul: Sel Yayıncılık.

Vezzosı, A. (2002). Leonardo Da Vinci Evren Bilimi ve Sanatı. (çeviren N. Başer), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Zöllner, F. (Ed.), (2005). Leonardo. (çeviren A. E. Uluhan). İstanbul: Remzi Kitabevi.