"Türkiye anlamına gelen bizden, insanlık boyutundaki bize uzanmak istiyoruz." 

Haldun Taner

Türk Tiyatrosu'nu evrensel boyutlara ulaştırmış bir usta olan Haldun Taner, 16 Mart 1915 yılında İstanbul Çemberlitaş’ta dünyaya geldi. Babası son Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı üyesi ve Türkiye’nin bağımsızlığını, bütünlüğünü hukuki gerekçeleriyle savunan ilk kişi Prof. Dr. Ahmed Selahaddin, Sezâ Hanım ise annesidir. Beş yaşındayken babası ölen Haldun Taner annesi ile büyükbabasının yanında büyüdü ve İbtidaî adı verilen ilkokulu okudu. Tatil günlerinde de büyükbabasının kurduğu Hamid Matbaası’nda çalıştı. 1923 yılında, vatana hizmet edenlerin veya şehit olanların çocuklarına tanınan hakla, dokuz yaşındayken parasız yatılı olarak Galatasaray Lisesi'ne girdi. Buradaki orta öğrenimini 1935 yılında tamamladı. Mezuniyetinden sonra, yine masrafı devlet tarafından karşılanan yüksek öğrenimi için Almanya'ya gitti. 1935–1938 yıllarında Heidelberg Üniversitesi'nde ekonomi ve politika okudu. Bu yıllarda onu en çok ilgilendiren konular, devletler hukuku, jeopolitik ve sosyal politika dersleriydi. 1938 yılında tüberküloza yakalandığı için geri döndü. Erenköy Sanatoryumu'nda dört yıl tedavi gören yazar, burada Ankara Radyosu için skeçler kaleme aldı. Bu skeçler yazarın ilk ürünleri oldu. [caption id="attachment_66824" align="alignnone" width="900"] Haldun Taner, Dışardakiler, Devlet Tiyatroları, 1957[/caption] Okumayı küçük yaşlarda teyzesinden öğrenen Taner, ilk okuduğu kitaplardan birinin Değirmenimden Mektuplar olduğunu söylemiştir. Yazı yazmaya, hastalanıp yurda döndükten sonra iyileşmeye çalıştığı dönemlerde başlamıştır. Yaşamı boyunca asla tek türle yetinmeyen Taner; hikaye, tiyatro eserleri, düz yazılar yazmıştır. Böylece vermek istediği mesajı ve okuyucuyu eğitme çabasını çok yönlü olarak gerçekleştirmiştir. "Töhmet" adlı ilk öyküsü Yedigün dergisinde, Haldun Yağcıoğlu takma ismiyle 1946'da yayınlandı. İstanbul Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü 1950’de bitirdi. New York Herald Tribune Gazetesi'nin 1953'te İstanbul'da düzenlediği öykü yarışmasında "Şişhaneye Yağmur Yağıyordu" öyküsüyle birinci oldu. 1950-54 yıllarında üniversitesinin Sanat Tarihi Kürsüsü'nde asistanlık yaptı. Edebiyat yaşamına gençlik yıllarında yazdığı skeçlerle başladı. 1956'da Varlık Dergisi’nin araştırmasında yılın en beğenilen öykücüsü seçildi. Asistanlığı sırasında yazdığı “Günün Adamı” oyunu, İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda sahnelenmeden yasaklandı. Asistanlığı bırakıp Viyana’ya tiyatro bilimi eğitimi için gitti. 1955-1957 yıllarında Max Reinhardt Tiyatro Akademisi’nde öğrenim gördü. Aynı zamanda Viyana Üniversitesi’nde Profesör Kindernabb’ın yanında felsefe ve tiyatro bilimi okudu. Türkiye’de tiyatroyu bilim dalı olarak okutan ilk kişi olan Haldun Taner, 1950’den sonra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde, Gazetecilik Entitüsü’nde, LCC Tiyatro Okulu’nda binlerce öğrenci yetiştirdi. 1957'de tekrar Türkiye’ye döndü. İstanbul Üniversitesi Gazetecilik Enstitüsü'nde edebiyat ve sanat tarihi dersleri vermeye devam etti. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde tiyatro tarihi okuttu. Bir yandan da Tercüman Gazetesi’nde (1952-1960) köşe yazıları yazmayı ve oyun yazarlığını sürdürdü. 1950’lerde oyun yazmaya başlamış olan ve tiyatrodaki ilk eserlerinde dramatik türün başarılı örneklerini veren Haldun Taner, ardından epik tiyatro denemelerine girişti. Türk Tiyatrosu’ndaki ilk epik tiyatro örneği olan "Keşanlı Ali Destanı" adlı oyunu ile dünya çapında tanındı ve dünyanın çeşitli yerlerinde bu oyun sahnelendi. Aynı zamanda, 1964 yılında Atıf Yılmaz tarafından sinemaya aktarıldı. Sonraki dönemlerinde daha sosyal, politik oyunlar kaleme aldı. Epik tiyatro ve kabarenin alanında verdiği yapıtlar Çağdaş Türk Tiyatrosu’nun klasikleri oldu [caption id="attachment_66637" align="alignnone" width="600"] Zeki Alasya, Ahmet Gülhan, Haldun Taner, Metin Akpınar, Devekuşu Kabare[/caption] Haldun Taner, Türkiye’de kabare tiyatrosunun temellerini attı ve “Haldun Taner Tiyatrosu” ekolünü oluşturdu. Kabare türünün denemesinin ilk başarılı örneğini 1965 yılında verdi. Vatan Kurtaran Şaban ülkemizdeki ilk seçkin kabare örneği oldu. 1967 yılında Gen-ar Tiyatrosu’ndaki ilk sahnelenişinde geniş yankı uyandırdı. Bunu üzerine 1967 yılında Zeki Alasya, Metin Akpınar ve Ahmet Gülhan’la birlikte Devekuşu Kabare Tiyatrosu’nu kurdu. Bütün oyunları yüzlerce kez oynandı. [caption id="attachment_66628" align="alignnone" width="993"] Devekuşu Kabare'nin ilk kadrosu. Ahmet Gülhan, Zeki Alasya, Halit Akçatepe, Bilge Şen, Haldun Taner, Metin Akpınar, Oya Alasya, Yalçın Gülhan[/caption] 1969’da Münir Özkul ile birlikte "Bizim Tiyatro''yu kurdu. Sersem Kocanın Kurnaz Karısı oyunuyla perdelerini açan bu tiyatroda Ahmet Gülhan ile TEF Kabare’yi kurduğu yıl olan 1979’da İGSA Tiyatro Kürsüsü’nde dramaturji dersleri verdi. Taner’in Türk Tiyatrosu'na verdiği emek, birçok değerli tiyatro sanatçısının yetişmesiyle değerini buldu. Deneme ve öyküleriyle de Türk edebiyatında seçkin bir yere sahip oldu. Öykü ve oyun yazarlığının yanında, 1955’te Tercüman gazetesinde fıkra, makale ve gezi notları yazmaya başlayan Taner, sonraki yıllarda Milliyet gazetesinde yazmayı sürdürdü ve ölümüne kadar bu yazıları okurlarına sunuldu. Yaşamı, 7 Mayıs 1986’da İstanbul’da son buldu. Ömrünün son anına kadar kalemini elinden asla bırakmadı. 1988 yılında Kadıköy Şehir Tiyatro’na Haldun Taner Sahnesi adı verildi ve tiyatro perdelerini Keşanlı Ali Destanı ile açtı. Kaçak, Dağlar Delisi Ferhat filmleri ödül aldı. Bilgi Yayınevi, sanatçının bütün eserlerini dizi halinde basmıştır. Milliyet gazetesi, sanatçının anısına 1987’den beri her yıl Haldun Taner Öykü Ödüllerini düzenlemektedir. Ayrıca; 103. yaş günü olan 16 Mart 2018 tarihinde, Kadıköy Belediyesi tarafından Haldun Taner Müze Evi açıldı. [caption id="attachment_66793" align="alignnone" width="300"]
Haldun Taner, Sersem Kocanın Kurnaz Karısı, Devlet Tiyatrosu, 1973[/caption] [caption id="attachment_66796" align="alignnone" width="300"] Haldun Taner, Ve Değirmen Dönerdi, Devlet Tiyatroları, 1958[/caption] Aldığı Ödüller İlk hikaye ödülünü, hiçbir kitabı yayımlanmadan almıştır. Cumhuriyet Gazetesi'nin 1948 yılında, Yunus Nadi adına düzenlediği yarışmada Necmiye'nin Hatırı adlı hikayesiyle dördüncü oldu. 1953 - New York Herald Tribune Uluslararası Hikâye Yarışması Türkiye Birinciliği, Şişhane'ye Yağmur Yağıyordu 1955 - Sait Faik Armağanı, On İkiye On Var (Bu ödülü Sabahattin Kudret Aksal'ın Gazoz Ağacı ile paylaşmıştır.) 1955 - Türk Film Derneği Senaryo Ödülü - Kaçak 1957 - Basın Yayın Senaryo Armağanı - Dağlar Delisi Ferhat 1968-69 - Musahipzâde Celâl Ödülü - Bu Şehr-i Stanbul ki 1969 - Bordighera Mizah Festivali Ödülü, Sancho'nun Sabah Yürüyüşü 1972 - Türk Dil Kurumu Tiyatro Ödülü - Sersem Kocanın Kurnaz Karısı 1972 - Sanarseverler Derneği En İyi Yerli Oyun - Sersem Kocanın Kurnaz Karısı 1982 - Türk Gazetecilik Başarı Ödülü, Güncel Yazı Dalında 1981 - Peyzaj Mimarisi Derneği, Üstün Hizmet Belgesi 1983 - Sedat Simavi Ödülü, Yalıda Sabah (aldığı son hikaye ödülüdür) 1984 - Gazeteciler Cemiyeti, Çok Güzelsin Gitme Dur Yurtdışı Başarıları 1976 yılının Mayıs ayında Ulusal Şahsiyetler Rehberi'nde Haldun Taner'in adı yer alır. 1976-77'de yayımlanan International Autors & Writers Who is Who adlı eserde Haldun Taner'e yer verilir ve sanatçı kişiliği anlatılır. Tiyatro alanında önemli bir kaynak olarak kabul edilen The Reader's Encycopedia  of World Drama adlı eserde Sersem Kocanın Kurnaz Karısı oyununun çevirisi yer alır. Prag'da yayımlanan Dünya Tiyatro Yazarları Ansiklopedisi, Türk Tiyatro Yazarları içinde sadece Haldun Taner'e yer verir. Viyana'da Schaulpielführer adlı eser için Haldun Taner'in beş piyesi çevrilidir. Hikayeleri 1945 - Yağlı Kapı, Heykel, Kooperatif 1946 - Töhmet, Beatris Mavyan, Geçmiş Zaman Olur ki, İşgüzar Bir Polis, Kaptanın Namusu 1947 - Deireler Islahat, Necmiye'nin Hatırı, Bir Kavak ve İnsanlar 1948 - Yaşasın Demokrasi, Sabeati Bey'in İstanbul Seferi, Harikliya, Sonsuza Kalmak, Bir Motörde Dört Kişi 1949 - Sahib-i Seyf ü Kalem, 45 Marka Seksapil, Neden Sonra, Tuş 1949 - Yaşasın Demokrasi, yayımlanan ilk hikaye kitabıdır. 1950 - Şişhane'ye Yağmur Yağıyordu, Ablam, Kızıl Saçlı Amazon, Made in USA, Eller 1951 - Kantar Katibi Ali Rıza Efendi, Fraulein Haubold'un Kedisi, İki Komşu, 8'den 9'a Kadar 1951 - Tuş, Varlık Yayınları 1952 - Atatürk Galatasaray'da, Eczanenin Akşam Müşterileri, Fasarya 1953 - Onikiye Bir Var, İznikli Leylak, Bayanlar 00, Konçinalar, Memeli Hayvanlar 1954 - Ayışığında Çalışkur, Aylak, Artırma 1954 - Ayışığında Çalışkur, Yenilik Yayınevi 1954 - Onikiye Bir Var 1955 - Şişhane'ye Yağmur Yağıyordu, Varlık Yayınları 1956 - Salt İnsana Yöneliş, Dürbün 1964 - Sancho'nun Sabah Yürüyüşü 1965 - Rahatlıkla 1968 - Piliç Makinesi 1969 - Sancho'nun Sabah Yürüyüşü, Bilgi Yayınevi 1971 - Yaprak Ne Canlı Yeşil, Gülerek Ölmek 1979 - Yalıda Sabah 1980 - Şeytan Tüyü 1983 - Küçük Harfli Mutluluklar, Karşılıklı, Tarihsiz - Ases, istediği Şarkıyı Dinleyebilmek, Allegro Ma Non Troppo 1983 - Yalıda Sabah, Bilgi Yayın Evi Tiyatro oyunları 1957 - Günün Adamı, Dışardakiler 1958 - Ve Değirmen Dönerdi 1960 - Fazilet Eczanesi, Timsah 1961 - Lütfen Dokunmayın 1962 - Huzur Çıkmazı 1964 - Keşanlı Ali Destanı, Gözlerimi Kaparım, Vazifemi Yaparım 1965 - Eşeğin Gölgesi 1966 - Zilli Zarife 1967 - Vatan Kurtaran Şaban 1968 - Bu Şehr-i İstanbul Ki 1969 - Sersem Kocanın Kurnaz Karısı 1970 - Astronot Niyazi 1973 - Aşk-u Sevda, Dev Aynası 1974 - Yar Bana Bir Eğlence 1971 - Ha Bu Diyar 1977 - Ayışığında Şamata 1980 - Hayırdır İnşallah 1985 - Marko Paşa, Aleyna'nın Kızı Kaynakça: 1 Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım, Haldun Taner, Bilgi Yayınevi, 2006 50 Yılın Türk Tiyatrosu, Türkiye İş Bankası Yayınları, 1973 Türk Tiyatrosu, Sevda Şener, Türkiye İş Bankası Yayınları