Hayatınızda müziği duymanın yanı sıra aynı zamanda görmenin nasıl bir duygu olduğunu merak ettiniz mi? Hiç, bir notayı yeşil olarak veya kırmızı olarak hissettiniz mi; ya da bir harfi tadabildiniz mi veya yediğiniz bir şeyi müzikal nota olarak duydunuz mu? Duyuların birbirine karıştığı sinestezi sayesinde bunlar mümkün. Sinestezi 23 kişiden birinde görülen ve duyulardan elde edilen hisleri diğer duyu organlarını harekete geçirdiği bilinçsel bir durum. Zihinsel olayların insan bilinci tetiklemesiyle ortaya çıkan bilinçli algılamanın yanı sıra istemsiz bir deneyim aynı zamanda. Etrafımızda sinesteziye sahip olan bir çok insan bulunuyor; sinestezisi olan sanatçılar, müzisyenler, artistlerin yetenekleri sayesinde biz de bu durumu tam olarak hissedemesek de onların hissettiklerine bir bakış atıyoruz. Ve algılama yeteneği bizden çok farklı olan insanların hissettikleri bizim de dünyaya bakışımızı çok farklı yönlere çekiyor. Gelin, sinestezik insanların müziği nasıl algılandıklarına dair renklerle dolu bir yolculuğa çıkalım.
[caption id="attachment_47269" align="aligncenter" width="880"]
Sinestezisi olan sanatçı Melissa Mccraken'ın Bowie'nin Life On Mars çizimi[/caption]
Sinestezisi olan insanların ifade ettiğine göre, müziğin farklı akorları ve notaları onlara çeşit çeşit renklerde görünüyor. Notanın farklı oktavlarına ve minör-major akor dizilişine göre renklerin tonu değişiyor, sesin tonuna ve tınısına göre gördükleri şekiller değişebiliyormuş. Yuvarlak, kare, altıgen gibi. Bu durum aynı şekilde harflerde ve rakamlarda da gözlemlenebilirmiş. Mesela sinestezisi olan insan bir harfi bir renkle eşleştirir ve renkle harfin görüntüsü arasında bir ilişki olur. Keman virtüözü ve nörobilimci Kaitlyn Hova da sinestezisi olan müzisyenlerden biri. Müzik dinlerken notaları ve akorları birbirinden farklı renklerle gördüğünü ve notalarlarla eşleşen renklerin hayatı boyunca hep aynı kaldığını anlatıyor. Re notasını duyduğu zaman beyaza kayan açık mavi bir renk görürken, do notasına indiği zaman kırmızı, fa notasında ise yeşil tonda bir renk gördüğünü aşağıdaki videoda anlatmış. Sinestezisi olan insanlarda renklerin hangi notalarla eşleştiği tam olarak bilinmiyor ama Kaitlyn Hova'nın gördüğü nota-renk eşleşmesine bakacak olursak, major tonalitesi olan notalar do ve fa, major tonalitenin insanlar tarafından mutlu olarak algılandığı için daha açık ve mutlu olan renkler mavi ve yeşil ile temsil edildiği yorumunu yapabiliriz. Tam tersine "re" notası ise minör bir tonalitede olduğu için daha gerici bir renk olarak algılanabilen kırmızı ile temsil edilebilir. Bir müzik dinlerken, gördüklerini aşağıdaki videoda yansıtmaya çalışmış. (360 derecelik video olduğu için daha etkili bir şekilde sinestezik insanların ne gördüğünü anlayabileceksiniz.)
Sinestezisi olan bir ressam Melissa Mccraken ise renkler ve şekiller olarak gördüğü müziği resimlerine aktarıyor. Çok yetenekli bir sanatçı olan Melissa sevdiği şarkılarda gördüklerini eserlerine yansıtmış ve ortaya birbirinden güzel bir çok resim çıkmış. Resimleri incelerken aşağıdaki şarkılarından birini açıp Melissa'nın resimlerine bakabilir, sizde nasıl bir izlenim oluştuğunu bizimle paylaşabilirsiniz.
Yetenekli sinestezik sanatçı Melissa Mccraken'ın şarkılarda gördüklerini yansıttığı birbirinden güzel tablolarına bakmak isterseniz sitesine tıklayabilirsiniz.
Resimleri incelediğimizde dikkat çeken unsur, insanlar tarafından üzücü algılanan şarkıların (Karma Police, Since I've Been Loving You) daha koyu renklerle çizilmesi ve tam tersine daha mutlu algılananların (Little Wing, Life on Mars?) ise daha açık renkle çizilmesi.
Aynı zamanda bir araştırmaya göre hem sinestezik insanlar hem de sinestezisi olmayan insanlar daha tiz sesleri açık renklerle, daha kalın sesleri koyu renkleri eşleştirmeye meyilliler. Bu yukardaki resimlerin renklerini ve renk tonlarını da daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Örnek vermek gerekirse, David Bowie'nin sesi Leonard Cohen'den daha tiz, aynı şekilde Melissa Mccraken'ın - Bowie şarkısı olan - "Life on Mars?"çizimindeki renkler - Leonard Cohen şarkısı olan - "Hallejuah" çiziminden daha açık. Demin belirttiğimiz gibi yukarıdaki resimlerde fark edeceğiniz üzere minör tonlardaki daha üzgün olarak algılanan şarkılar koyu renklerle eşleştirilirken, major tonlardakiler ise daha açık tonlarla eşleştiriliyor. Bu sadece sinestezik insanlarda da sınırlı değil tam olarak, diğer insanlar da müzikleri ve şarkıları bazı renklerle eşleştirebiliyor. Mesela Blues türü, adını mavi (blue) renginden alıyor. Bunun neden böyle olduğunun açıklamasını bilmiyoruz ama bazı sesler ve tonlar bütün insanlarda ortak olarak bazı renkleri çağrıştırıyor olabilir. Sinestezisi olan ve olmayan insanlarla yapılan bir deneyde Bach, Mozart ve Brahms'ın klasik şarkıları hızlı major ton ve yavaş minör tonlardaki şarkıları dinlettiriliyor: Aşağıda da görebileceğiniz üzere insanlar, tıpkı Melissa Mccraken'ın tablolarından çıkardığımız sonuçla uyumlu olarak, minör tonları yani üzücü melodileri daha koyu renklerle eşleştirirlerken major tonları yani daha mutlu melodileri daha ince renklerle eşleştiriyorlar. Buradan sinestezik olan insanlarla normal sinestezik olmayan insanların renk eşleştirmeleri birbirlerine benziyor. Her insanda birazcık da olsa sinestezi olduğu sonucuna varabiliriz bu deneyden.
Başka bir sinestezisi olan, caz müzisyeni ve sanatçı "Michael Levy", kendi gözünden şarkıları nasıl algıladığını kısa filmlerle anlatmış. John Coltrane'nin en özel improvise'sinin bulunduğu "Giant Steps" şarkısını videoya aktaran Levy, müziği dinlerken yeni bir dünya yaratıyor gibi. Farklı ritimler, farklı harmoniler farklı şekillerde; farklı ses tonları farklı renklerle ifade edilmiş. Tıpkı kendisinin bu şarkıyı gördüğü gibi. Coltrane'nin improvizyonundaki o hızlı ve kuvvetli geçişler yine kare şekiller ve dalgalanmalar halinde gösterilmiş. Bu video hem bir görsel artist olan hem de bir müzisyen olan birinin bakış açısından çıktığı için sinestezik insanların müziği nasıl duydukları konusunda önemli bir bakış açısı sağlıyor.
[caption id="attachment_47317" align="alignnone" width="731"]
John Coltrane'nin Giant Steps şarkısının "Michael Levy" tarafından görselleştirilmesi[/caption]
https://vimeo.com/185658422
Kaynak: 1, 2
Sinestezisi olan sanatçı Melissa Mccraken'ın Bowie'nin Life On Mars çizimi[/caption]
Sinestezisi olan insanların ifade ettiğine göre, müziğin farklı akorları ve notaları onlara çeşit çeşit renklerde görünüyor. Notanın farklı oktavlarına ve minör-major akor dizilişine göre renklerin tonu değişiyor, sesin tonuna ve tınısına göre gördükleri şekiller değişebiliyormuş. Yuvarlak, kare, altıgen gibi. Bu durum aynı şekilde harflerde ve rakamlarda da gözlemlenebilirmiş. Mesela sinestezisi olan insan bir harfi bir renkle eşleştirir ve renkle harfin görüntüsü arasında bir ilişki olur. Keman virtüözü ve nörobilimci Kaitlyn Hova da sinestezisi olan müzisyenlerden biri. Müzik dinlerken notaları ve akorları birbirinden farklı renklerle gördüğünü ve notalarlarla eşleşen renklerin hayatı boyunca hep aynı kaldığını anlatıyor. Re notasını duyduğu zaman beyaza kayan açık mavi bir renk görürken, do notasına indiği zaman kırmızı, fa notasında ise yeşil tonda bir renk gördüğünü aşağıdaki videoda anlatmış. Sinestezisi olan insanlarda renklerin hangi notalarla eşleştiği tam olarak bilinmiyor ama Kaitlyn Hova'nın gördüğü nota-renk eşleşmesine bakacak olursak, major tonalitesi olan notalar do ve fa, major tonalitenin insanlar tarafından mutlu olarak algılandığı için daha açık ve mutlu olan renkler mavi ve yeşil ile temsil edildiği yorumunu yapabiliriz. Tam tersine "re" notası ise minör bir tonalitede olduğu için daha gerici bir renk olarak algılanabilen kırmızı ile temsil edilebilir. Bir müzik dinlerken, gördüklerini aşağıdaki videoda yansıtmaya çalışmış. (360 derecelik video olduğu için daha etkili bir şekilde sinestezik insanların ne gördüğünü anlayabileceksiniz.)
Sinestezisi olan bir ressam Melissa Mccraken ise renkler ve şekiller olarak gördüğü müziği resimlerine aktarıyor. Çok yetenekli bir sanatçı olan Melissa sevdiği şarkılarda gördüklerini eserlerine yansıtmış ve ortaya birbirinden güzel bir çok resim çıkmış. Resimleri incelerken aşağıdaki şarkılarından birini açıp Melissa'nın resimlerine bakabilir, sizde nasıl bir izlenim oluştuğunu bizimle paylaşabilirsiniz.
Karma Police - Radiohead
Little Wing - Jimi Hendrix
Since I've Been Loving You - Led Zeppelin
Imagine - John Lennon
Hallejuah - Leonard Cohen
Life on Mars? - David Bowie
Yetenekli sinestezik sanatçı Melissa Mccraken'ın şarkılarda gördüklerini yansıttığı birbirinden güzel tablolarına bakmak isterseniz sitesine tıklayabilirsiniz.
Resimleri incelediğimizde dikkat çeken unsur, insanlar tarafından üzücü algılanan şarkıların (Karma Police, Since I've Been Loving You) daha koyu renklerle çizilmesi ve tam tersine daha mutlu algılananların (Little Wing, Life on Mars?) ise daha açık renkle çizilmesi.
Aynı zamanda bir araştırmaya göre hem sinestezik insanlar hem de sinestezisi olmayan insanlar daha tiz sesleri açık renklerle, daha kalın sesleri koyu renkleri eşleştirmeye meyilliler. Bu yukardaki resimlerin renklerini ve renk tonlarını da daha iyi anlamamıza yardımcı oluyor. Örnek vermek gerekirse, David Bowie'nin sesi Leonard Cohen'den daha tiz, aynı şekilde Melissa Mccraken'ın - Bowie şarkısı olan - "Life on Mars?"çizimindeki renkler - Leonard Cohen şarkısı olan - "Hallejuah" çiziminden daha açık. Demin belirttiğimiz gibi yukarıdaki resimlerde fark edeceğiniz üzere minör tonlardaki daha üzgün olarak algılanan şarkılar koyu renklerle eşleştirilirken, major tonlardakiler ise daha açık tonlarla eşleştiriliyor. Bu sadece sinestezik insanlarda da sınırlı değil tam olarak, diğer insanlar da müzikleri ve şarkıları bazı renklerle eşleştirebiliyor. Mesela Blues türü, adını mavi (blue) renginden alıyor. Bunun neden böyle olduğunun açıklamasını bilmiyoruz ama bazı sesler ve tonlar bütün insanlarda ortak olarak bazı renkleri çağrıştırıyor olabilir. Sinestezisi olan ve olmayan insanlarla yapılan bir deneyde Bach, Mozart ve Brahms'ın klasik şarkıları hızlı major ton ve yavaş minör tonlardaki şarkıları dinlettiriliyor: Aşağıda da görebileceğiniz üzere insanlar, tıpkı Melissa Mccraken'ın tablolarından çıkardığımız sonuçla uyumlu olarak, minör tonları yani üzücü melodileri daha koyu renklerle eşleştirirlerken major tonları yani daha mutlu melodileri daha ince renklerle eşleştiriyorlar. Buradan sinestezik olan insanlarla normal sinestezik olmayan insanların renk eşleştirmeleri birbirlerine benziyor. Her insanda birazcık da olsa sinestezi olduğu sonucuna varabiliriz bu deneyden.
Başka bir sinestezisi olan, caz müzisyeni ve sanatçı "Michael Levy", kendi gözünden şarkıları nasıl algıladığını kısa filmlerle anlatmış. John Coltrane'nin en özel improvise'sinin bulunduğu "Giant Steps" şarkısını videoya aktaran Levy, müziği dinlerken yeni bir dünya yaratıyor gibi. Farklı ritimler, farklı harmoniler farklı şekillerde; farklı ses tonları farklı renklerle ifade edilmiş. Tıpkı kendisinin bu şarkıyı gördüğü gibi. Coltrane'nin improvizyonundaki o hızlı ve kuvvetli geçişler yine kare şekiller ve dalgalanmalar halinde gösterilmiş. Bu video hem bir görsel artist olan hem de bir müzisyen olan birinin bakış açısından çıktığı için sinestezik insanların müziği nasıl duydukları konusunda önemli bir bakış açısı sağlıyor.
[caption id="attachment_47317" align="alignnone" width="731"] John Coltrane'nin Giant Steps şarkısının "Michael Levy" tarafından görselleştirilmesi[/caption]
https://vimeo.com/185658422
Kaynak: 1, 2
Yorum Bırakın