Antik Yunan Komedyası; eğlendirici, güldürücü bir biçim olmaktan çok toplumsal, tarihsel ve siyasal sorunlara, kişilere yöneltilen eleştiri türü olarak var olmuştur. İnsanlığın günümüzde yaşamaya devam ettiği sorunlar yüzyıllar öncede yaşanıyordu. Biz de sizleri tarihsel bir yolculuğa çıkartmak için dönemin etkileyici tiyatro oyunlarını bir araya getirdik. Keyifli okumalar.
Lysistrata, Sivas Devlet Tiyatroları[/caption]
Erkekler savaşa son vermeyi başaramayınca Lysistrata’nın aklına işi kadınların ele alıp barışı zorlamaları gerektiği düşüncesi gelir. Önce erkeklerle sevişmeyi reddedecekler, sonra Akropolis’i, Parthenon’da saklanan devlet yedek akçesini ele geçirecekler ve Atina’nın savaş gücünü çökerteceklerdir. Lysistrata kadınları bir araya toplar, Spartalı Lampito ile diğer düşman devletlerden gelen kadınlar bunlar arasındadır. Kadınlar ilk önce gönülsüz davransalar da Lysistrata’nın planını benimser, onu gerçekleştirmeye ant içerler. Yabancı kadınlar kendi yurtlarına dönerler, Lysistrata ise Atinalı kadınlarla birlikte daha önce yaşlı kadınların ele geçirdiği Akropolis’i işgal eder. Yaşlı adamlardan oluşan bir koro Akropolis’i geri almaya çalışır, ama yaşlı kadınlardan oluşan ikinci bir koro, üzerine kovalarla su atarak onları geri püskürtür. Parabasis yerine iki koro karşılıklı birbirlerine söverler. Sonra Lysistrata’nın usulcacık sıvışmaya çalışan kadınları yüreklendirmesi gerekir. Karısı Myrrhine‘nin özlemiyle dolu Kinesias adında bir adam onu alıp götürmeye gelir. Myrrhine ise kocasının cinselliğini iştahlandırır, sonra Akropolis’e dönerek onu oyuna getirir. Erkeklerin benzer sıkıntılar çektiği Sparta‘dan gelen bir ulak, ülkesinin barış istediğini bildirir, bunu iki taraf arasında bir barış görüşmesi izler. Lysistrata onların hepsini paylar, uzlaşmaları için üsteler. Barış yapılır. Atinalılar ve Spartalılar Akropolis’ e şölen yapmaya giderler.
Kuşlar, Tiyatro Küp, 2015[/caption]
Kuşlar bir hayal dünyasında geçer. Ömürlerini mahkemelerde geçiren Atinalılardan bıkan iki yaşlı Atinalı kavgasız, rahat bir hayat sürebilecekleri bir yer aramak üzer yurtlarını terk eder. Pistherairos (Güvendost) ile Euelpides (Umutlugil) adlı bu iki dost, iki kuşun peşinden kuşlar kralı Tereus’un yaşadığı koruluğa giderler. Tereus eskiden insandır ve sonradan hüthüt kuşu olmuştur. Pistherairos ve Euelpides istedikleri gibi bir yaşam süremeyeceklerini anlayınca kuşların hakim olduğu yeni bir medeniyet kurmayı önerirler. Önerileri kabul edilir ve kuşlarla birlikte yeryüzü ile gökyüzü arasında büyük bir şehir kurmaya girişirler. Amaçları, insanlar ve tanrılar arasındaki iletişimi kesmek; Olimpos tanrılarının yerine geçmektir. Şehre Nephelokohygia (Havakukuşya) adı verilir. Tanrılar katından insan dostu Prometheus da gizlice yeni kente gelir ve Pistherairos’u gökte olanlar hakkında bilgilendirir. Nephelokohygia kurulalı beri insanların tanrılara kestikleri kurbanların koku ve dumanları artık göklere yükselmez olmuştur, bu yüzden tanrılar aç kalmışlardır. Zeus'un gönderdiği heyet gelmek üzeredir. Prometheus, Pistherairos’a tanrılardan ancak şu şartlar altında anlaşmasını salık verir: Tanrılar egemenliği kuşlara bırakmalı ve krallık Pistherairos’a eş olarak verilmelidir. Tanrılar heyeti geldiğinde heyettekilerin zaaflarından faydalanan Pistherairos, istediklerini kabul ettirir ve krallığın kişileştirilmiş figürü olan ve gökten inen Basilia ile evlenir.
Eşekarıları, Tiyatro Küp, 2015[/caption]
İhtiyar Philekleon diğer ihtiyarlar gibi sabah kalkıp doğruca mahkemeye yargıçlık yapmaya gitmektedir. Oğlu Bdelykleon mahkemeye gitmesini önlemek için babasını evine kapatmış ve onu iki hizmetçinin nezareti altına almıştır. Philekleon evden kaçmak için bütün çarelere başvurur ama bir türlü başarılı olamaz. Hâkim arkadaşları, bir gün evvelden mahkemeye gidip paralarını almak için gelirler. Arkalarında uzun birer çivi vardır. Bu halleriyle eşek arılarına benzemektedirler. Oğlu babasının sözlerinin hepsini birer birer çürütür ve aslında hakimliğin hiç de babasının anlattığı kadar zevkli bir meslek olmadığını anlatır. Hatta hakimlerin aslında kullanıldıklarını onlara açıklamaya çalışır. Koro ona hak verir ve babaya oğlunun sözlerini dinlemesi gerektiğini söyler. Philokleon, bir türlü mahkemeye olan bağlılığından vazgeçemez. Bunun üzerine oğlu onun için evde bir mahkeme kuracağını ve artık davalara burada bakmasını söyler. İhtiyar hakim de oğlunun dediğini kabul eder. Bu yüzden evde bir mahkeme kurulur. İlk duruşmada suçlu köpek Lakhes'tir. Sonrasında ise Bdelykleon, babasına kibar ve modern hayatı öğretmek amacıyla onu bir şölene götürür. Alkolü biraz fazla kaçıran babası sarhoş olur ve herkese sataşır. Kaba saba sözler söyler. Kadınlardan bir tanesini alır götürür. Oğlu bu olaylardan sonra babasını yine eve kapatır ve evden çıkmasını yasaklar.
Barış, Altıdan Sonra Tiyatro, 2017[/caption]
Barış komedyasının kahramanı Trygaios (bağ bozucu demektir), Dikaiopolis gibi köyden şehre göç etmiş bir kişidir. Savaş yüzünden bağlarını bırakmış, Atina'nın işsiz, yoksul insanları arasına katılmıştır. On üç yıldan beri Atina'nın çektiklerini gören Trygaios artık dayanamaz, durumu kurtarmak için yeryüzünde her girişimin sonuçsuz olacağını bildiği için göğe çıkıp tanrılardan hesap sormaya karar verir. “Etna osurganı” adı verilen bir böcek besler. Barış komedyası böyle başlar. Ama Trygaios göğe varınca tanrıları orada bulamaz ve Savaş’ın Yunan devletlerini bir tane havanın içinde sürekli dövdüğünü görür. Hermes ile karşılaşır, Savaş’ın Barış Tanrısını bir mağaraya hapsettiğini öğrenir. Daha sonra bütün Yunan şehirlerinden oluşan bir koroyu çağırır ve Hermes’i de ikna edip Barış’ı tutsak olduğu yerden bereket ve şenlik tanrılarıyla beraber çıkarırlar. Buradaki repliklerde Trygaios Spartalıların Barış’ı çekmek için ne kadar çok uğraştıklarını ve Barış’ı ne çok istediklerini söyler. Sonra da bereket tanrıçası Opora ile evlenir ve şenlik tanrısını da eğlenmeleri için meclis üyelerine teslim eder. Oyun tarlalarına, bağlarına dönmesi ve bütün Atina köylülerinin bolluğa kavuşması ile sona erer.
Kaynakça: 1, 2, 3
Eşekarıları, Kadınlar Savaşı ve Diğer Oyunları, Aristophanes, Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, 2016
Kadınlar Savaşı (Lysistrata) - Aristophanes (M.Ö 411)
[caption id="attachment_73280" align="aligncenter" width="650"] Lysistrata, Sivas Devlet Tiyatroları[/caption]
Erkekler savaşa son vermeyi başaramayınca Lysistrata’nın aklına işi kadınların ele alıp barışı zorlamaları gerektiği düşüncesi gelir. Önce erkeklerle sevişmeyi reddedecekler, sonra Akropolis’i, Parthenon’da saklanan devlet yedek akçesini ele geçirecekler ve Atina’nın savaş gücünü çökerteceklerdir. Lysistrata kadınları bir araya toplar, Spartalı Lampito ile diğer düşman devletlerden gelen kadınlar bunlar arasındadır. Kadınlar ilk önce gönülsüz davransalar da Lysistrata’nın planını benimser, onu gerçekleştirmeye ant içerler. Yabancı kadınlar kendi yurtlarına dönerler, Lysistrata ise Atinalı kadınlarla birlikte daha önce yaşlı kadınların ele geçirdiği Akropolis’i işgal eder. Yaşlı adamlardan oluşan bir koro Akropolis’i geri almaya çalışır, ama yaşlı kadınlardan oluşan ikinci bir koro, üzerine kovalarla su atarak onları geri püskürtür. Parabasis yerine iki koro karşılıklı birbirlerine söverler. Sonra Lysistrata’nın usulcacık sıvışmaya çalışan kadınları yüreklendirmesi gerekir. Karısı Myrrhine‘nin özlemiyle dolu Kinesias adında bir adam onu alıp götürmeye gelir. Myrrhine ise kocasının cinselliğini iştahlandırır, sonra Akropolis’e dönerek onu oyuna getirir. Erkeklerin benzer sıkıntılar çektiği Sparta‘dan gelen bir ulak, ülkesinin barış istediğini bildirir, bunu iki taraf arasında bir barış görüşmesi izler. Lysistrata onların hepsini paylar, uzlaşmaları için üsteler. Barış yapılır. Atinalılar ve Spartalılar Akropolis’ e şölen yapmaya giderler.
Kuşlar - Aristofanes (M.Ö 414)
[caption id="attachment_73279" align="aligncenter" width="683"] Kuşlar, Tiyatro Küp, 2015[/caption]
Kuşlar bir hayal dünyasında geçer. Ömürlerini mahkemelerde geçiren Atinalılardan bıkan iki yaşlı Atinalı kavgasız, rahat bir hayat sürebilecekleri bir yer aramak üzer yurtlarını terk eder. Pistherairos (Güvendost) ile Euelpides (Umutlugil) adlı bu iki dost, iki kuşun peşinden kuşlar kralı Tereus’un yaşadığı koruluğa giderler. Tereus eskiden insandır ve sonradan hüthüt kuşu olmuştur. Pistherairos ve Euelpides istedikleri gibi bir yaşam süremeyeceklerini anlayınca kuşların hakim olduğu yeni bir medeniyet kurmayı önerirler. Önerileri kabul edilir ve kuşlarla birlikte yeryüzü ile gökyüzü arasında büyük bir şehir kurmaya girişirler. Amaçları, insanlar ve tanrılar arasındaki iletişimi kesmek; Olimpos tanrılarının yerine geçmektir. Şehre Nephelokohygia (Havakukuşya) adı verilir. Tanrılar katından insan dostu Prometheus da gizlice yeni kente gelir ve Pistherairos’u gökte olanlar hakkında bilgilendirir. Nephelokohygia kurulalı beri insanların tanrılara kestikleri kurbanların koku ve dumanları artık göklere yükselmez olmuştur, bu yüzden tanrılar aç kalmışlardır. Zeus'un gönderdiği heyet gelmek üzeredir. Prometheus, Pistherairos’a tanrılardan ancak şu şartlar altında anlaşmasını salık verir: Tanrılar egemenliği kuşlara bırakmalı ve krallık Pistherairos’a eş olarak verilmelidir. Tanrılar heyeti geldiğinde heyettekilerin zaaflarından faydalanan Pistherairos, istediklerini kabul ettirir ve krallığın kişileştirilmiş figürü olan ve gökten inen Basilia ile evlenir.
Eşekarıları - Aristofanes (M.Ö 422)
[caption id="attachment_73282" align="alignnone" width="900"] Eşekarıları, Tiyatro Küp, 2015[/caption]
İhtiyar Philekleon diğer ihtiyarlar gibi sabah kalkıp doğruca mahkemeye yargıçlık yapmaya gitmektedir. Oğlu Bdelykleon mahkemeye gitmesini önlemek için babasını evine kapatmış ve onu iki hizmetçinin nezareti altına almıştır. Philekleon evden kaçmak için bütün çarelere başvurur ama bir türlü başarılı olamaz. Hâkim arkadaşları, bir gün evvelden mahkemeye gidip paralarını almak için gelirler. Arkalarında uzun birer çivi vardır. Bu halleriyle eşek arılarına benzemektedirler. Oğlu babasının sözlerinin hepsini birer birer çürütür ve aslında hakimliğin hiç de babasının anlattığı kadar zevkli bir meslek olmadığını anlatır. Hatta hakimlerin aslında kullanıldıklarını onlara açıklamaya çalışır. Koro ona hak verir ve babaya oğlunun sözlerini dinlemesi gerektiğini söyler. Philokleon, bir türlü mahkemeye olan bağlılığından vazgeçemez. Bunun üzerine oğlu onun için evde bir mahkeme kuracağını ve artık davalara burada bakmasını söyler. İhtiyar hakim de oğlunun dediğini kabul eder. Bu yüzden evde bir mahkeme kurulur. İlk duruşmada suçlu köpek Lakhes'tir. Sonrasında ise Bdelykleon, babasına kibar ve modern hayatı öğretmek amacıyla onu bir şölene götürür. Alkolü biraz fazla kaçıran babası sarhoş olur ve herkese sataşır. Kaba saba sözler söyler. Kadınlardan bir tanesini alır götürür. Oğlu bu olaylardan sonra babasını yine eve kapatır ve evden çıkmasını yasaklar.
Barış - Aristophanes
[caption id="attachment_73283" align="aligncenter" width="800"] Barış, Altıdan Sonra Tiyatro, 2017[/caption]
Barış komedyasının kahramanı Trygaios (bağ bozucu demektir), Dikaiopolis gibi köyden şehre göç etmiş bir kişidir. Savaş yüzünden bağlarını bırakmış, Atina'nın işsiz, yoksul insanları arasına katılmıştır. On üç yıldan beri Atina'nın çektiklerini gören Trygaios artık dayanamaz, durumu kurtarmak için yeryüzünde her girişimin sonuçsuz olacağını bildiği için göğe çıkıp tanrılardan hesap sormaya karar verir. “Etna osurganı” adı verilen bir böcek besler. Barış komedyası böyle başlar. Ama Trygaios göğe varınca tanrıları orada bulamaz ve Savaş’ın Yunan devletlerini bir tane havanın içinde sürekli dövdüğünü görür. Hermes ile karşılaşır, Savaş’ın Barış Tanrısını bir mağaraya hapsettiğini öğrenir. Daha sonra bütün Yunan şehirlerinden oluşan bir koroyu çağırır ve Hermes’i de ikna edip Barış’ı tutsak olduğu yerden bereket ve şenlik tanrılarıyla beraber çıkarırlar. Buradaki repliklerde Trygaios Spartalıların Barış’ı çekmek için ne kadar çok uğraştıklarını ve Barış’ı ne çok istediklerini söyler. Sonra da bereket tanrıçası Opora ile evlenir ve şenlik tanrısını da eğlenmeleri için meclis üyelerine teslim eder. Oyun tarlalarına, bağlarına dönmesi ve bütün Atina köylülerinin bolluğa kavuşması ile sona erer.
Kaynakça: 1, 2, 3
Eşekarıları, Kadınlar Savaşı ve Diğer Oyunları, Aristophanes, Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi, 2016
Yorum Bırakın