Dünya Tarihinin Bilinen İlk Kütüphanesi: Ninova

Dünya Tarihinin Bilinen İlk Kütüphanesi: Ninova
  • 4
    0
    0
    0
  • Asurlular, M.Ö. 2000 yılında kurulan Sami kökenli bir Mezopotamya uygarlığıdır. Başkent olarak Asur ve Ninova şehirlerini kullanıp topraklarını Suriye, Filistin, Kıbrıs, Kapadokya, Mısır ve İran’a kadar genişletmişlerdir. Gücünü her alanda ispatlayan bu uygarlık, “Asur Koloni Çağı”nı başlatarak ciddi bir hakimiyet alanı yakalamasıyla da dikkatleri üzerine çekiyor.

    Asurlular hem yenilmez orduları hem tarım ve hayvancılıktaki becerileri hem de ticaretteki akıllı hamleleri sayesinde hızla zenginleşecek ve hatta pek çok uygarlıkla etkileşime geçerek Sümerler'den öğrendikleri çivi yazısını onlara da öğreteceklerdi. İşte tam da bu nokta bizi fazlasıyla ilgilendiriyor. Çünkü Anadolu’ya yazıyı getirenler Asurlu tüccarlar oldu ve Hititler onlardan görüp öğrendikleri yazı ile beraber eşsiz bir uygarlık oluşturmayı başardılar.

    1893 yılında Fransız arkeolog E. Chantre tarafından Kayseri’de yapılan kazılar sonucu, tarihi önemi son derece büyük olan Kültepe Tabletleri'ne ulaşıldı. Devam eden süreçte de pek çok yabancı arkeoloğun önderliğinde araştırmalar sürdürüldü. Takvimler 1948 yılını gösterdiğinde ise Türk Tarih Kurumu tarafından yeni bir kazı çalışması gerçekleştirildi ve bu tabletlerin Anadolu’ya ticaret yapma amacıyla gelen Asurlu tüccarlara ait vesikalar olduğu kesin bir şekilde ispatlandı. Asurlular “Karum” adını verdikleri pazar yerlerinden bir tanesini de Kültepe’ye kurmuşlardı.


    Kültepe Tabletleri

    Asur halkı her zaman için güçlü liderlerin idaresi altında yaşamaya alışkındı ancak M.Ö. 667 yılına gelindiğinde, kendisinden öncekileri gölgede bırakacak kadar otoriter olan bir hükümdar ile karşılaştılar: Asurbanipal! O, diğerlerine neredeyse hiç benzemiyordu. Üstün askeri özelliklerinin yanı sıra iyi bir eğitime ve keskin bir zekaya da sahip idi. Kardeşleri arasından sıyrılıp tahta çıkar çıkmaz isyancı Mısır prenslerini, Arap kabilelerini, Nebatlıları yendi ve Babil yöneticilerini de tutsak etti. Bütün bu düşmanlar birleşerek ona karşı tekrar savaş açtığında ise hepsini teker teker mağlup ederek güç gösterisini sürdürecekti.


    ABD/Cleveland Müzesi'nde bulunan Asurbanipal heykeli.

    İmparatorluğuna en parlak dönemini yaşatan Asurbanipal, sadece askeri alanla sınırlı kalmayıp bilim alanında da bir şeyler yaparak iz bırakmayı hedefliyordu. Bu nedenle yazıcılarına emir verip hakimiyeti altında olan tüm topraklardaki yazılı belgeleri Ninova’ya getirmelerini istedi. Böylece tapınak kitaplıklarında bulunan ilmi, dini ve edebi metinler toplanarak devasa bir koleksiyon oluşturuldu. Yaklaşık 30.000 tableti bünyesinde bulunduran bu koleksiyon, zamanla Ninova Kütüphanesi adıyla anılacak ve insanlığın ilk kütüphanesi olarak tarihe geçecekti (M.Ö.625).


    Ninova tasviri

    Ninova Kütüphanesi’nden günümüze ulaşan en önemli eserler hiç şüphe yok ki Yaradılış ve Gılgamış Destanı’dır. Bununla birlikte diğer tabletlerin; büyüler, atasözleri, dualar, masallar, mektuplar, ticari belgeler, makbuz senetleri, kanunlar, Sümerce-Akadça sözlükler ve özel yazışmalardan oluştuğunu biliyoruz. Geri kalanları ise edebiyat, astronomi, mitoloji ve tıp gibi konuları barındırıyor.


    Kütüphanede bulunan tablet örnekleri

    Asurbanipal’in ölümünden sonra Asurlular çok fazla ayakta kalamayarak Med-Babil ittifakıyla beraber yıkıldılar (M.Ö.609). Ninova şehri ele geçirildikten sonra kütüphane büyük oranda tahrip edildiği için pek çok değerli tablet de parçalanarak yok oldu. Kütüphanenin kalıntıları, 1850 yılında  İngiliz Austen Henry Layard tarafından Musul civarında yapılan kazı çalışmaları sonucunda bulundu. Ortaya çıkartılan yaklaşık 20.000 civarında tablet ise İngiltere’deki British Museum’a götürülerek Osmanlı’dan kaçırıldı.  

     

    Kaynak: 1,
    Halis Alar, “Kütüphaneciliğin Tarihçesi ve İlk Kütüphaneler”
    Kaya Bayraktar, “Arkeolog, Bankacı, Casus, Sefir: Austen Henry Layard ve Osmanlı Coğrafyası”
    Ekrem Memiş, Eskiçağ Türkiye Tarihi


    Yorumlar (0)

    Bu gönderi için henüz bir yorum yapılmamış.

    Yorum Bırakın

    Yorum yapmak için üye girişi yapmalısınız. Üye girişi yapmak için buraya tıklayınız.