Capoeira (ka-pu-ey-ra) dans, akrobasi ve müzik unsurlarını birleştiren Afro-Brezilyalı kölelerin 16. yüzyıl civarlarında ortaya çıkardıkları dövüş sanatıdır. Hızlı ve karmaşık manevraları ile bilinir, ağırlıklı olarak güç, hız ve çok çeşitli vuruşlar, spinler ve diğer teknikler üzerinde durur. Capoeira kelimesinin en yaygın kabul gören kökeni, kaçak kölelerin saklayacağı Brezilya iç mekanlarındaki düşük bitki örtüsüne işaret eden Tupi kelimelerinden gelmektedir.
Kentsel büyümeden dolayı şehirlere daha çok köle getirildi ve kentlerdeki sosyal yaşamın artışı Capoeira'yı daha belirgin hale getirdi ve daha çok insan arasında öğretilip uygulanmasına neden oldu. Capoeira sık sık sömürge muhafızlarına karşı kullanıldığı için Rio'daki sömürge hükümeti onu bastırmaya çalıştı ve bunu yapanları tutuklamak ve onları açıkça öldürmek gibi ciddi cezalar koydu. 1800'lerden itibaren polis kayıtlarından elde edilen verilere göre birçok kölenin Capoeira'yı uyguladığı için gözaltına alındığı ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde özgürlüklerini kazanan köleler ve siyahi insanlar, girdikleri hayatta kalma mücadelesinde Capoeira’nın onlara çok büyük öz güven ve yarar getirdiklerini dile getirmişlerdir. Serbest kalan insanlar, iş sahalarının darlığı nedeniyle bu sporu kullanarak hayatlarına bu yönde devam etmişlerdir. Kimileri eğitmen olarak kurs açmış, kimileri de devlet kademelerinde koruma olarak çalışmışlardır. Fakat devlet tarafından zararlı ve amaç dışı kullanılmasından korkulduğu için tam bir destek alamayan Capoeira, 1932 yılına kadar süren yasağı yine bu dönemde başlamıştır. Yasağın kalması Mestre (usta) Bimba tarafından devlet yetkilileri ile masaya oturması sayesinde olmuştur. Artık özgürleşen Capoeira, hızlı bir şekilde gelişmeye başlamış ve yeni stiller alarak bugünkü modern haline gelmiştir. Capoeira'yı diğer savunma sanatlarından ayıran en bariz özellik müzik eşliğinde yapılması ve oyunun gidişatını müziğin belirlemesidir. Dünya'da bu türlü içinde değişkenlikler barındıran başka bir dalın olmayışı, Capoeira'nın kendi başına bir ayrıcalığı temsil ettiğini gösterir.
[caption id="attachment_71410" align="aligncenter" width="1019"]
Mestre Bimba[/caption]
Tarihçesi
Capoeira'nın tarihi, Brezilya'daki Afrika köleliğinin başlangıcıyla başlar. 16. yüzyıldan beri, Portekizli kolonistler esas olarak Angola'dan gelen kolonilere köle ihraç etmeye başladılar. Brezilya kolonisinde, Avrupalı birçok sömürgeci gibi Portekizliler, ekonomilerini inşa etmek için köleliği kullanmaya karar verdiler. İnsanlık dışı koşullarda yaşamakta olan köleler zor şartlarda çalıştırılmaya zorlanmış ve küçük çaplı davranışları için fiziksel olarak cezalandırılmışlardır. Bu koşullarda Capoeira basit bir hayatta kalma yöntemi olarak doğdu.
Kentsel büyümeden dolayı şehirlere daha çok köle getirildi ve kentlerdeki sosyal yaşamın artışı Capoeira'yı daha belirgin hale getirdi ve daha çok insan arasında öğretilip uygulanmasına neden oldu. Capoeira sık sık sömürge muhafızlarına karşı kullanıldığı için Rio'daki sömürge hükümeti onu bastırmaya çalıştı ve bunu yapanları tutuklamak ve onları açıkça öldürmek gibi ciddi cezalar koydu. 1800'lerden itibaren polis kayıtlarından elde edilen verilere göre birçok kölenin Capoeira'yı uyguladığı için gözaltına alındığı ortaya çıkmıştır. 18. yüzyılın sonlarına gelindiğinde özgürlüklerini kazanan köleler ve siyahi insanlar, girdikleri hayatta kalma mücadelesinde Capoeira’nın onlara çok büyük öz güven ve yarar getirdiklerini dile getirmişlerdir. Serbest kalan insanlar, iş sahalarının darlığı nedeniyle bu sporu kullanarak hayatlarına bu yönde devam etmişlerdir. Kimileri eğitmen olarak kurs açmış, kimileri de devlet kademelerinde koruma olarak çalışmışlardır. Fakat devlet tarafından zararlı ve amaç dışı kullanılmasından korkulduğu için tam bir destek alamayan Capoeira, 1932 yılına kadar süren yasağı yine bu dönemde başlamıştır. Yasağın kalması Mestre (usta) Bimba tarafından devlet yetkilileri ile masaya oturması sayesinde olmuştur. Artık özgürleşen Capoeira, hızlı bir şekilde gelişmeye başlamış ve yeni stiller alarak bugünkü modern haline gelmiştir. Capoeira'yı diğer savunma sanatlarından ayıran en bariz özellik müzik eşliğinde yapılması ve oyunun gidişatını müziğin belirlemesidir. Dünya'da bu türlü içinde değişkenlikler barındıran başka bir dalın olmayışı, Capoeira'nın kendi başına bir ayrıcalığı temsil ettiğini gösterir.
[caption id="attachment_71410" align="aligncenter" width="1019"] Mestre Bimba[/caption]
Türleri
Capoeira'yı üç ana başlık altında inceleyebiliriz. İlk olarak yere yakın oynandığı gibi yüksekte de oynanılabilen Angola, Capoiera'nın doğuş stilidir. Yavaş bir ritimle oynanır. Amaç çeviklik ile rakibi alt etmektir. Bu oyunun zorluğundan mestrelerin oyunu da denmektedir. İkinci olarak Benguela, içerisinde az da olsa akrobatik hareketler içeren Angola gibi hem yüksek hem de yere yakın oynanan diğer bir türüdür. Amaç dövüşten çok strateji ve uyumdur. Vücut ile yapılan dama ya da satranç gibi düşünülebilir. Son olarak da, Mestre Bimba tarafından kazandırılan Regional türü, şu an dünyada en yaygın olarak kullanılandır. Angola türünün dövüş tekniklerinde yetersiz kaldığını düşünerek Regional'da dövüş tekniklerine ağırlık vermiştir. Müziğin sertliği ile beraber oyununda sertleştiği, hızın arttığı ve akrobatik öğelerin ağırlıkta olduğu, rakibin düşürülüp teknik üstünlükle alt edilebildiği bir türdür.Capoeira'da Seviyeler
Mestre: Capoeira'da ulaşılan en yüksek mertebe. Mestre Acordeon ve Suassuna gibi büyük mestrelere Grand Mestre de denmektedir. Contra Mestre ya da Mestrando: Mestrenin bir altındaki derecedir ve mestreden sonraki en önemli mertebedir. Professor: Contra Mestre/Mestrando'dan önceki hocalık seviyesidir. Formad/Graduad: İlk hocalık seviyesidir. Öğrenci eğitmen yardımcılığını tamamlamış ve resmi bir eğitmen olmuştur. Estagiero: Bazı okullarda geçiş süreci için öğrenciye bu stajyer ismi verilir. Öğrenci hazır olduğunda genellikle graduad olur. Monitor: Eğitimini tamamlamış öğrencilere verilen isimdir. Bu öğrenciler asistan olarak ders verebilirler. Capoeirista: (Ka-pu-e-ris-ta şeklinde okunur.) Capoeira yapan kişi.
Capoeira Hakkında Filmler ve Belgeseller
Uzun vadede de olsa dünyaya yayılan Capoeira sadece spor camiasının değil, sinema sektörünün de ilgisini çekmiştir. Bu sporun tanıtılması hakkında olan belgesellerin ve filmlerin sayısı gün geçtikçe artmaya başlamıştır.
Only the Strong
Yönetmenliğini Sheldon Lettich’in üstlendiği 1993 yapımı filmin başrollerinde Mark Dacascos, Stacey Travis ve Geoffrey Lewis yer alıyor. Türkçe'ye Güçlülerin Dünyası olarak çevrilen film, Capoeira'yı tanıtan bir gençlik filmi.
Besouro
2009 yapımı filmin yönetmenliğini Joao Daniel Tikhomiroff’un üstlendiği filmde önemli rolleri Ailton Carmo, Jessica Barbosa ve Flavio Rocha paylaşıyor. Besouro’da efsanevi Capoeira dövüşçüsü Bahia’nın hikayesi anlatılıyor.
Yorum Bırakın