Bir Dışavurumcu Ernst Ludwig Kirchner ve Die Brücke

Bir ressam şeylerin görünüşünü, nesnel doğruluklarını değil, aynı zamanda şeylerin yeni görünüşlerini yaratır.

Die Brücke grubunun önemli isimlerinden olan ekspresyonist ressam, heykeltıraş ve baskı sanatçısı, akademik tarzları reddederek modern şehirden aldığı ilhamla üretmeye yönelir. Peki Die Brücke hareketi ekspresyonist bir akım olarak yerini sanat tarihinde alırken onları Der Blaue Reiter'dan ayıran özellik neydi? Akımın özellikleri ve başkaldırışı, Dresden'i önemli bir sanat merkezi haline getiren etkenler nelerdi? Bu sorulara Kirchner'in sanat üretimleri ve etkilendiği sanatçılar üzerinden cevaplar arayalım. 6 Mayıs 1880 tarihinde Almanya'da doğan sanatçı uzun yıllar ailesiyle birlikte birçok şehir gezer. 1901 yılında Dresden Technische Hochschule'de Mimarlık, Münih'te Kunsthochschule'de Resim eğitimi alır. Wilhelm von Debschitz ve Hermann Obrist tarafından kurulan deneysel bir sanat okulunda çalışır. Münih'te ilk gravürlerini üretmeye başladığı yıllarda baskı sanatı, sanatçı için resim kadar önemli bir hal alır. 1905 yılında Die Brücke (Köprü) grubu, Kirchner ve Karl Schmidt-Rottluff tarafından Dresden'de kurulur. Alman Ekspresyonist Kolektifi olan grup, 1906 yılında ilk sergilerini bir lamba fabrikasında gerçekleştirir. [caption id="attachment_81241" align="aligncenter" width="463"]

Gravür Baskı, Die Brücke, Ernst Ludwig Kirchner, 1906[/caption] [caption id="attachment_81242" align="aligncenter" width="407"]

Brücke Sanatçılar Grubunun Manifestosu, Ernst Ludwig Kirchner, 1906[/caption] Bu süreç içerisinde 1911-14 yılına tarihlenen Der Blaue Reiter (Mavi Süvari) grubu ile Die Brücke (Köprü) arasında farklılıklar dikkat çeker. İki ekspresyonist grubun beslendikleri kaynaklar aynı olsa bile, birbirlerinden ayrıldıkları temel bir özellik göze çarpmaktadır. Der Blaue Reiter'ın soyuta yönelik çalışırken, Die Brücke'nin figüratif temsilden yola çıkıyor olması aralarındaki farklılığın temsilidir. [caption id="attachment_81253" align="aligncenter" width="409"]

Die Brücke, 1910[/caption] İnsan figürü Kirchner'in sanatının merkezini oluşturur. Yaşamında edindiği tüm hareketleri resimlerine yansıtmaktadır. Atölyesinde, çıplak figür çalışmalarını hızlı fırça darbeleri gerçekleştirerek hissettiklerini kağıda aktarırken coşkusu ile yeni bir ifade biçimi yaratmıştır. [caption id="attachment_81254" align="aligncenter" width="750"]

Couple, Ernst Ludwig Kirchner, 1908[/caption] [caption id="attachment_81257" align="aligncenter" width="465"]

Marcella, Ernst Ludwig Kirchner, 1909[/caption] Çıplak bir genç kızın önden görünüşü; karanlık gözleri, donmuş, ifadesiz yüzü ile bakışları üzerimizde rahatsız edici bir his uyandırmak ister gibi... Sert kontürlerle modeli etrafındaki diğer alandan ayırıyor. Bu resimle öznenin "ruhunu" yakalıyor. Bu eserde Edvard Munch hayranlığını da belirgin olarak görebiliriz. [caption id="attachment_81268" align="aligncenter" width="432"]

Puberty, Edvard Munch, 1894-95[/caption] Die Brücke grubunun derinden etkilendiği iki ressam vardır: Van Gogh ve Henri Matisse. Coşku dolu, kıpırtılı fırça vuruşlarıyla Van Gogh onları etkiler fakat Matisse bu sanatçılarda çarpıcı bir hareket yaratmıştır. Berlin'de Henri Matisse'in Retrospektif sergisine katılan Kirchner, sanatçının parlak, derinliksiz renk alanlarından etkilenerek bunu resimlerine uyarlar. Bu uyarlama esnasında dışavurum dürtüsünü dizginlemeyi, biçimde kontrolü kaybetmemeyi öğrenir. [caption id="attachment_81275" align="aligncenter" width="455"]

Marcella , 1910[/caption] 1910'ların başında, sanatçının komşusu iki kızkardeş, Marcella ile Fränzi doğada çıplak poz vermeyi kabul ederek grubun modelleri olurlar. Kirchner'in en etkileyici resimlerinden biri kuşkusuz Marcella tablosudur. Figür, rahat bir duruşla, eli yüzünde oturmaktadır. İçe dönük ve rahat ortam, yanında oturan kediyle kuvvetlendirilmiştir. Figürün yukarıdan, çaprazlamasına görüldüğü yüksek bakış noktası, pek alışılmamış bir düşüncedir. Modeli izleyicinin yakınına getiriyor, ama onu izleyen gözlerden kaçırmak için döndürüyor. Model ile izleyici arasında görsel ve varoluşsal bir uzaklık yaratıyor. [caption id="attachment_81289" align="aligncenter" width="442"]

Postdamer Platz, 1914[/caption] Arka kısımda tuğla duvarlarıyla Postdam Garı görünmektedir. Ön kısında iki sokak kadını, polisin koyduğu kurallar çerçevesinde "hanımefendiler" gibi giyinmişler. Tam arkalarında ise, kim oldukları bilinmeyen, suratsız, siyah takım elbiseleriyle adamlar dolaşıyor. Cadde sevimsiz bir yeşille örtülü ve yürüyen adamların geçtiği üçgen kaldırımlar, kadınları döner bir sahnenin içinde hissetmemizi sağlıyor. Bu resmin aldığı eleştiriler oldukça rahatsız edicidir. 1916 yılında Kirchner için: "Sarhoşluktan yıkılacakmış gibi sallanan bir ortamda, çarpık kolları ve bacaklarıyla gülünç sıçrayışlar yapan insan figürlerinin gerçek ucubeliğini" sergilediği belirtilmiştir. Kadınların yüzünün yas yaşmağıyla örtülmesi I. Dünya Savaşı'nda başlamış, Berlin'in sokak kadınlarına bu tarihte yapılan resmi bildirim ise "dul kalmış asker eşi" gibi giyinmeleri olmuştur. [caption id="attachment_81294" align="aligncenter" width="297"]

Head of a Sick Man, Ahşap Baskı,1918[/caption] 1915 yılında gönüllü olarak orduya katılan sanatçı, iki ay sonra psikolojik tedavi amacıyla terhis edilir. Panik atak nöbetlerini morfinle dindirmeye çalışır fakat başarılı bir sonuç elde edemez. [caption id="attachment_81298" align="aligncenter" width="537"]

Self-Portrait as a Soldier, 1915[/caption] [caption id="attachment_81299" align="aligncenter" width="600"]

Tavern, 1909[/caption] Picasso'nun etkisiyle kübist denemeler gerçekleştiren Kirchner, 1938 yılında göğsüne dayadığı silahı çekerek hayatına son verir. [caption id="attachment_81300" align="aligncenter" width="649"]